శ్రీమతి జ్యోతిగారు “మాలికకు రచనను పంపుతున్నారు గదా” అని వినాయకచవితి ఉదయము జ్ఞాపకపరచారు. అందువల్ల వినాయకునిపైన నేను వ్రాసిన పద్యాలను ఏర్చి కూర్చిన ఈ రచన పాఠకలోకానికి నచ్చుతుందని ఆశిస్తున్నాను. మొత్తము 25 రకముల వృత్తములలో, జాతులలో 39పద్యములు ఉన్నాయి. వృత్తముల వివరణలు, నాగబంధ చిత్రము చివర ఇవ్వబడినవి.
శ్లోకములు –
శుక్లాంబరధరున్, విష్ణున్, (శుక్లాంబరధరం విష్ణుం)
శశివర్ణున్, చతుర్భుజున్, (శశివర్ణం చతుర్భుజం)
ప్రసన్నవదనున్ దల్తున్ (ప్రసన్నవదనం ధ్యాయేత్)
విఘ్న మ్మన్నియుఁ బాపఁగా (సర్వవిఘ్నోపశాంతయే) – (1)
అనంత విశ్వ సంచారీ
అనాథకుల నాయకా
వినాయకా సదా నీకు
ప్రణామమ్ము లొసంగెదన్ – (2)
ఆప రావయ్య విఘ్నమ్ముల్
ఆపదలను బాప రా
పాపములను బోగొట్టి
నాపైఁ గరుణఁ జూపరా – (3)
గుంజీల నెన్నొ తీస్తా నేన్
రంజిల్ల జేయరా మదిన్
సంజలోన ప్రభాతాన
నిన్ జపింతు సుధామయా – (4)
కిణపా –
కావుమయ విఘ్నేశా
దేవగురు దేవేశా
పావన పరంధామా
ప్రోవుము వరారామా – (5)
పార్వతికి మోదమ్మై
శర్వునికి మోదమ్మై
సర్వజగ మోదమ్మై
యుర్వి కిడు మోదమ్మున్ – (6)
మాధవుని కల్లుండా
మోదముల కిల్లై, నా
వేదనలఁ బాపంగా
రా దరికి హేరంబా – (7)
సురి –
గణముల దేవుండై
యనఘుఁడు నీవుండన్
దనువిటఁ గంపించెన్
మనసునఁ దల్వంగన్ – (8)
భువనము మ్రోఁగెన్గాఁ
గవనముఁ బాడంగా
నవముగఁ బారెన్గా
భవసుత రాగమ్మై – (9)
త్రిజగము లేకమ్మై
నిజముగ వేచే, నో
గజముఖ రావయ్యా
విజయము నీయంగా – (10)
గజగతి –
గజముఖా గణపతీ
గజగతీ గజపతీ
త్రిజగ వందిత పదా
నిజము గొల్తును సదా – (11)
అజయ, వందితగణా,
త్రిజగపూజితగుణా,
గజగతిన్ వరములన్
గజముఖా యొసఁగ రా – (12)
గణదేహా –
జగదాధారా – సద్గణదేహా
జగణాకారా – సద్గుణగేహా
నగజానందా – నాదవినోదా
నిగమాంబోధీ – నిశ్చల నాదా – (13)
తృషాగ్ని –
అనాదిదేవా – అనాథబంధూ
సనాతనాత్మా – సనూతనాశా
అనూహ్యరూపా – అనంతదీపా
వినోదచిత్తా – వినాయకా రా – (14)
సుముఖీ –
సుముఖుని దల్తును – సుందరమై
ప్రముఖుని దల్తును – పావనమై
యమలుని దల్తును – హ్లాదముగా
విమలుని దల్తును – వేదముగా – (15)
గౌరీ-
పారంగతునిన్ – పరమాశల నిప్డున్
వారించఁగ దు-ర్భర విఘ్నము లెప్డున్
గౌరీసుతు నే – ఘన భక్తిని దల్తున్
హారమ్ములతో – హరి కాప్తుని గొల్తున్ – (16)
గజలలిత (కుసుమవిచిత్రా ) –
ఘనుని దలంతున్ – గజలలితాస్యున్
మనసునఁ గొల్తున్ – మనసిజరూపున్
నను దయతోడన్ – నయముగఁ గావన్
గణపతి నీకున్ – గరముల మోడ్తున్ – (17)
మోదకము –
మోదకహస్తుని – మ్రొక్కెద నిప్పుడు
బాధల దీర్చును – భక్తుల కెప్పుడు
పేదలఁ బ్రోచును – విఘ్నము లాపును
మేధను నెల్లర – మించిన దైవము – (18)
ఖేదము బాపెడు – ఖేలన వీక్షణ
మోదము లిచ్చెడు – మోదక భక్షణ
నీ దరహాసము – నిల్పును విఘ్నము
పాదము లందున – భక్తి నిమగ్నము – (19)
సువర్ణపూరము –
వరద వినాయకా సు-వర్ణపూర రావా
గిరితనూజ పుత్త్ర – గీతికా వినోదా
హరిహరేంద్రచిత్త – హర్షదాయకా యీ
విరుల నందుకోర – విశ్వరూపధారీ – (20)
గజాస్య –
మోదకమ్ముల నిత్తు – ముదమార నీకున్
బాధకమ్ముల బాపు – ప్రణతోఽస్మి యందున్
నాదబిందు విలాస – నను గావు మయ్యా
ఆదిదేవ గజాస్య – యగజాననాత్మా- (21)
గజానన –
ఓ గజానన దేవ – యుమకు సుతుఁడ
వేగ మాపుమ విఘ్న – విషమములను
రాగతాళలయంపు – రవళి యలర
స్వాగతమ్మిదె స్వామి – సరస గొలుతు – (22)
నాగానన –
గణపతి, పలు వి-ఘ్నమ్ముల నిలుపర
అనఘుని నిను నే – నర్చన సలిపెద
గుణనిధియగు నిన్ – గూర్మిని గొలుతును
ప్రణతులఁ గొనరా – పాపముఁ గడుగఁగ- (23)
కరుణను గను నా-గానన సతతము
శరణని యనెదన్ – స్కంధుని సహజుఁడ
వర సుర వినుతా – వందనములఁ గొను
హరుని తనయుఁడా – హర్షము నొసఁగఁగ – (24)
సుగంధి (తూణకము) –
వారిజాసనాప్త ,కాలవంశజా, సతీసుతా, (వా స కా వం స తా)
తారకాసఖాంగ, వంద తప్పులన్ క్షమించవా ,(తా స వం త క్ష వా)
వారణాక్ష , సిద్ధి తల్ప, పార్వతీ తనూభవా, (వా క్ష త పా త వా)
వారిజాతపాద, పాపభంజనా, యశోనిధీ, (వా త పా భం య ధీ)
ధీరకాయ, విఘ్నభంగ, దివ్యవేశరూపకా, (ధీ య భం ది శ కా)
కారణాంశ, నీవె దిక్కు కావరా, సదా శివా! (కా శ ది కా స వా) – (25)
(కుండలీకరణములలోని అక్షరములు నాగబంధములో రెండు పాదములు సంధించిన చోటులోని అక్షరములు, బొమ్మను చూడండి)
గజరాజ-
విజయేంద్రు గౌరికి – బ్రియమైన కొమరునిన్
నిజమైన విద్యల – నికరమ్ము కొఱకు స-
ద్గజరాజశీర్షుని – గణనాథు సుముఖు నం-
బుజనేత్రు వైష్ణవు – ముదమార దలతు నేన్- (26)
కడు దివ్య దీప్తితో – గజరాజ ముఖముతో
నడిమింట రమ్ము తి-న్నగ నీవు నగవుతో
అడుగంగ నిచ్చు యో – యగజాంశ, యిడుములన్
విడిపించు, యిత్తు నీ – ప్రియమైన కుడుములన్- (27)
గజవరవిలసిత (ఋషభగజవిలసిత) –
మోదకహస్త నా కిట – ముదముల నొసఁగుమా
నాదవినోద, జ్ఞానపు – నయనము నొసఁగుమా
కాదన కో వినాయక – గజవరవిలసితా
నీ దయ నీయుమా నిను – నిరతము దలఁతు నేన్- (28)
పృథ్వి –
నగేంద్రసుతనందనా – నవ యుగాధిదేవాఽచ్యుతా
జగాధిపతినందనా – జయ జగద్ధితాపేక్షితా
ప్రగాఢకరుణాకరా – వరమృగాననా చిన్మయా
సుగాత్ర గణనాయకా – శుభమృగాసనా సన్మయా – (29)
వినాయక –
వినాయకుఁడ కావరా – నిన్ – వినా యెవరు లేరులే
అనంగసమ దేవ రా – నీ – వనాథలకు మేరువే
ప్రణామములు నీకెరా – యీ – వనీపకుని నోర్చరా
మనస్సు యిది నీదెరా – నా – మనోరథముఁ దీర్చరా – (30)
మాత్రాగణములతో వినాయక –
మహేశ్వర మహాకృతీ – శ్రీ – మహాగణపతీ, ద్యుతీ
మహాఽఘమదనాశనా – సుర – మహోత్పలవిలోచనా
సహాయముల నీయవా – నా – సహోదర శుభంకరా
బృహద్భువన మోహనా – హృ- ద్విహారి విఘ్నేశ్వరా – (31)
లలితాతనయ –
జగముల ఱేఁడైన హేరంబ – సద్బుద్ధి నొసఁగుచుఁ గావా
నగజకు సత్పుత్త్ర విఘ్నేశ – నానా గణములకు దేవా
నిగనిగ లాడంగ వెల్గొంది – నీవిందు ననుఁ గన రావా
ముగ మది మాతంగ రాజమ్ము – మోదమ్ము నిడు మనుభావా – (32)
ప్రియముగ నా గౌరి ప్రేమించు – ప్రీతించు సుతునికి లాలీ
జయమును లోకమ్మునం దిచ్చు – సర్వేశు సుతునికి లాలీ
భయమును విఘ్నమ్ముఁ బాపేవు – ప్రత్యక్ష గురువుకు లాలీ
హయముగ నా నెల్క నెక్కేవు – హర్షాత్మ శిశువుకు లాలీ – (33)
మత్తేభవిక్రీడితము –
మదమాతంగమువోలె రూప మొకటిన్ – మాధుర్య ముప్పొంగగా
సదయుండౌ గజచర్మధారి ధరియిం-చన్, దేవియున్ మాఱె దా
మదమాతంగిగ, దివ్య దంపతుల యా – మత్తేభవిక్రీడితం
బది విఘ్నేశ్వర జన్మ కారణము, శో-భల్ నిండె విశ్వమ్ములో – (34)
సామజము –
హృదిలో సామజవక్త్రుఁ గొల్తును – మృదూక్తుల్ నిండు పద్యమ్ముతో
సదుపాయమ్ముల నివ్వ వేఁడెద – సదా సద్భక్తి నిండారఁగా
నిధి నీవే గద యో వినాయక – నిదేశమ్మిమ్ము లంబోదరా
మధురాకారముతోడ నర్తించు – మదాత్మాకాశమం దిచ్ఛతో – (35)
మేదురదంతం (కిరీట) –
దండము మేదుర-దంతుని కిత్తును – దప్పుల నొప్పుగ – దప్పక జేయుము
దండము విఘ్నవి-దారక దేవర – తామరసాక్ష సు-ధారసమానస
దండము నీదు ప-దమ్ముల కెప్పుడు -తత్వ విచారణ – తామసవారణ
దండము చిన్మయ – దండము చిద్భవ – దండము సద్భవ – దండ ముమాభవ – (36)
ఓఁవి –
వర సమ్మోద దాయక
వరదా ఓ వినాయక
ధరలో నను బాయక
గురువై కావవయ్య – (37)
గజవదన –
అందముగా ధవ-ళాంబర శోభల
చందురు వన్నెల – చతుర్భుజమ్ముల
మందహాసముల – మాధవాంశముల
స్కంధాగ్రజ ననుఁ – గావు విఘ్నముల – (38)
గజవదనా రా – గజవదనా రా
త్రిజగ వందితా – సుజన పోషకా
సృజనాత్మక ది-గ్విజయ కారకా
భజియింతును నిన్ – కుజన మారకా – (39)
1. కిణపా – భ/య/గ – యతి లేదు – 7 ఉష్ణిక్ 15
2. సురి – న/య/గ – యతి లేదు – 7 ఉష్ణిక్ 16
3. గజగతి – న/భ/ల – యతి లేదు – 8 అనుష్టుప్ 120
4. గణదేహా – స/మ/స/గ – యతి (1, 6) – 10 పంక్తి 196
5. తృషాగ్ని – జ/త/ర/గ – యతి (1, 6) – 10 పంక్తి 166
6. సుముఖీ – న/జ/జ/లగ – యతి (1, 8) – 11 త్రిష్టుప్ 880
7. గౌరీ – త/జ/జ/య – యతి (1, 6) – 12 జగతి 877
8. గజలలిత (కుసుమవిచిత్రా) – న/య/న/య – యతి (1, 7) – 12జగతి 976
9. మోదకము – భ/భ/భ /భ, – యతి (1, 7) – 12 జగతి 3511
10. సువర్ణపూరము – న/ర/ర/ర/గ – యతి (1, 9) – 13 అతిజగతి 1368
11. *గజాస్య – ర/స/న-/ర/గ – యతి (1, 8) – 13 అతిజగతి 1499
12. *గజానన – ర/స/న/న/ల – యతి (1, 8) – 13 అతిజగతి 8155
13. *నాగానన – న/న/త/న/లల – యతి (1, 8) – 14 శక్వరి 16192
14. సుగంధి (తూణకము) – ర/జ/ర/జ/ర – యతి (1, 9) – 15 అతిశక్వరి 10923
15. గజరాజ- స/జ/న/భ/స – యతి (1, 8) – 15 అతిశక్వరి 15852
16. గజవరవిలసిత (ఋషభగజవిలసిత) – భ/ర/న/న/న/గ – యతి (1, 8) – 16 అష్టి 32727
17. పృథ్వి – జ/స/జ/స/య/లగ – యతి (1, 9) – 17 అత్యష్టి 38750
18. వినాయక – జ/స/య/జ/స/లగ – యతి (1, 9) – 17 అత్యష్టి 47710
19. *లలితాతనయ – న/య/య/య/న/స/గ – యతి (1, 11) – 19 అతిధృతి 127568
20. మత్తేభవిక్రీడితము – స/భ/ర/న/మ/య/లగ – యతి (1, 14) – 20 కృతి 298676
21. సామజము – స/భ/ర/న/మ/య/లగ – యతి (1, 12) – 20 కృతి 298676
22. మేదురదంత (కిరీట) – భ/భ/భ/భ/భ/భ/భ/భ – యతి (1, 7, 13, 19) – 24 సంకృతి 14380471
* సార్థకనామ గణాక్షర వృత్తములు
23. శ్లోకము – పాదమునకు ఎనిమిది అక్షరములు, 5,6,7 అక్షరములు –
బేసి పాదములలో య-గణము, సరిపాదములలో జ-గణము, చివరి అక్షరము గురువు లేక గురుతుల్యము
24. ఓఁవి – పాదమునకు 5-12 అక్షరములు, నాలుగవ పాదము చిన్నది, మొదటి మూడు పాదములకు అంత్యప్రాస
25. గజవదన – 6 / 6 (ఆఱు అక్షరములకు 8-12 మాత్రలు)
నాగబంధము –
నాగబంధ చిత్రము. దీనికి షడ్భుజి సౌష్ఠవము గలదు. ఎడమవైపు చిత్రములో నాగాకారము ఏ విధముగా వచ్చునో అన్నది చూపబడినది. కుడివైపు చిత్రములో నాగబంధ పద్యము ఉన్నది. చిత్రము నైలాను త్రాడుతో చేసినాను. త్రాడు భాగములు సంధించు చోటులలో రెందు పాదములలోని అక్షరము ఒకటిగా నుండవలయును.