మాలిక పత్రిక

రచన: మల్లిన నరసింహారావు

ఇది అక్షర శబ్ద భవము. కన్నడంలో ఈ ఛందస్సుకు అక్షర అని పేరు. తెలుగులో అక్కర లన్నారు. జానపద గీతాలలో వలె ప్రతి గణము నొకమారు విచ్ఛేదము ఉండునని “ పాదే పాదే ప్రతి గణ మపి యతి ర్లక్ష్యతే సర్వేషాం మక్షరాణాంచ” అని చెప్పుటచే ఇవి జానపద గీత జన్యములని తెలియు చున్నది. అక్కరలలో చంద్ర గణముల ఉపయోగముండును       ( మధ్యాక్కరలో తప్ప). ఇవి చాలా ప్రాచీనమైన శాసన సాహిత్యములో సహితము లభించుచున్నవి. యుద్ధమల్లుని బెజవాడ శాసనములో (క్రీ.శ. 898-934) మధ్యాక్కర, వెంకయ చోడుని దొంగలసాని శాసనములో (క్రీ.శ. 991) మహాక్కర లభించుచున్నవి. కన్నడాంధ్రములు ఏకభాషగా ఉన్న కాలము నుండే అక్కర ఛందస్సు లుండి యుండును.

మహాక్కర, మధ్యాక్కర, మధురాక్కర, అంతరాక్కర, అల్పాక్కర అని ఇవి 5 విధములు. వరుసగా 7,6,5,4,3 గణము లొక్కొక్క దానికి పాద పాదమున కుండును.

ఒక్కో పాదమునకు          సూర్య   ఇంద్ర     చంద్ర     మొత్తము గణములు       యతి

 

1.      మహాక్కర         1         5        1                   7                  4గ.  మీద

2.      మధురాక్కర      1         3        1                   5                   3గ.   మీద

3.      అంతరాక్కర       1         2        1                   4                  3గ.  చివరి అక్షరం

4.      అల్పాక్కర         –         2        1                   3                   2గ.   మీద

5.      మధ్యాక్కర        2ఇంద్ర   1 సూర్య 2 ఇంద్ర 1 సూర్య  6               3గ.   మీద

 

1.      మహాక్కర     : 1 సూ. గ + 5 ఇం.గ.+1 చం.గ = 7 గణములు పాదమునకు. యతి 4 గణముమీద. ప్రాస ఉండును. ఇట్లు 4 పాదములు వ్రాసినచో మహాక్కర అగును. దీనిని ప్రాచీన తెలుగు కవులెవ్వరును వాడలేదు.

హ     త         త          నల         సల      సల           నహ

UI      UUI         UUI           IIII              IIUI        IIUI               IIIUI

 

వారి జాప్తుండు  పంచేంద్ర గణములు వనజారి యునుగూడి వెలయుచుండ

 

2.      మధ్యాక్కర    :  అక్కరల వరుసలో రెండవది. మధ్యాక్కర అని పేరు. మధ్యలోకి విరిచిన సమద్విఖండన

లక్షణము గలది గనుక మధ్యాక్కర అని పేరు. నన్నయ, ఎర్రన వాడినారు. తక్కిన కవులు వాడలేదు. విశ్వనాథ మధ్యాక్కరలు తెలుగునాట ప్రసిద్ధములు.

2 ఇం.గ. +1 సూ.గ.  2 ఇం.గ.+ 1 సూ.గ. = మొత్తం 6 గణములు. 3వ గణము పై యతి.ప్రాస ఉండును.

4 పాదములు ఇట్లే వ్రాయ వలయును. నన్నయ 4 గణముల పై అంటే 5వ గణాద్యక్షరమును యతిగా పాటించాడు. ఎర్రన చతుర్థ గణాద్యక్షరమును యతిగా పాటించాడు. ఎర్రన యతి గేయ ఛందో వైఖరికి సన్నిహితము.

ఇం            ఇం      సూ        ఇం       ఇం             సూ

భ                    ర         హ       ర         భ            న

 

UII              UIU        UI         UIU        UII               III

ఈపురు షుండు నీ  స్త్రీయు   నిద్దరే    యింతియుఁ   బతియు.

 

3.మధురాక్కర   :   పాదమునకు 1 సూ.గ. + 3 ఇం.గ.+ 1 చం.గ. = మొత్తము 5 గణములు. 3 గణముల పై యతి. ప్రాస కలదు.

సూ      ఇం          ఇం                 ఇం                 చం

న        సల         త                    భ                 నగగ

III           IIUI             UUI                      UII                     IIIUU

తనర    జనకుండు   నన్నప్ర            దాతయు      నుభయత్రాత

న          సల          సల                     నల         నవ

III             IIUI                 IIUI                         IIII               IIIUI

యును న   నఁగ నింతు     లకు మువ్వురొ    గినగుగు    రువులు వీర

న         సల           నల              ర                      రల

III           IIUI                IIII                   UIU                      UIUI

లనఘ   నుపనేత      మఱియుని        రంత రా            ధ్యాపకుండు

న        నల            త               సల              నలల

III            IIII                UUI                    IIUI                  IIIII

ననఁగ   బురుషున     కి య్యేవు       రనఁయంబు  ను గురువులు.

 

4.అంతరాక్కర   :    1 సూ.గ.+ 2 ఇం.గ.+ 1 చం.గ   = 4 గణములు. తృతీయ గణాంత్యాక్షరము యతి. ప్రాస కలదు.

సూ          ఇం              ఇం             చం

న              భ               ర              నహ

III                   UII                 UIU                IIIUI

ఇను డొ        కండును      నింద్రు లి      ద్దరును నొక్క

న               భ              ర           నహ

III                  UII               UIU            IIIUI

వనజ            వై రియు        గూడి వై      భవ మొనర్ప

న                 భ               ర            నహ

III                  UII              UIU             IIIUI

గనక             వస్త్రుని        గృత్త కై        టభుని గొల్తు

న                భ              ర            నల

III                  UII               UIU             IIIII

రనుచు          జెప్పుదు       రంతరా       క్కర బుధులు.

దీనికి తేటగీతితో పోలిక కలదు.యతి స్థలము ఒక అక్షరం దాటితే అచ్చంగా తేటగీతే.            5.అల్పాక్కర       : 2 ఇం.గ.+ 1చం.గ.  =మొత్తము 3 గణములు.2గణములమీద యతి.ప్రాస ఉండును.

ఇం          ఇం            చం

సల           భ              నహ

IIUI                UII                 IIIUI

ఒగి నిద్ద     రింద్రులు     నొకవిధుండు

నగ            భ              నహ

IIIU                 UII                IIIUI

నెగడు న     ల్పాక్కర     నియతి తోడ

సల          నగ            నహ

IIUI               IIIU                IIIUI

జగతీ ధ       రుని పదా    బ్జములు గొల్తు

 

నల           ర             నహ

IIII               UIU              IIIUI

రగణిత        భక్తి నం      చభినుతింప.

 

తరువాత ద్విపదలను గుఱించి తెలుసుకొందాము.