సి.ఉమాదేవి

సమీక్ష: సి. ఉమాదేవి

రచయిత సలీంగారు జగమెరిగిన రచయిత. తన సాహితీ ప్రస్థానంలో ఎన్నో కథాసంపుటాలను, నవలలను, కవితాసంపుటాలను పాఠకులకందించారు. ప్రతి రచనలోను నేటి సామాజికాంశాలపై రచయిత మనసులోని అంతర్మథనం స్పష్టంగా గోచరిస్తుంది. వీరు అందుకున్న పురస్కారాలు, రచనలకు బహుమతులు వీరిలోని సాహితీ ప్రజ్ఞకు కొలమానాలని చెప్పవచ్చు. రచయితలోని అక్షర స్పందన పాఠకుడి ఆలోచనా వల్మీకాన్ని కదిలిస్తుంది. కథలు చదివాక అవి మనల్ని వెంటాడుతూనే ఉంటాయి. రచయితతోపాటు మనకు కూడా సమస్యలకు పరిష్కారాన్ని అందరికి తెలియచేయాలనే తపన మొదలవుతుంది. మరి అలాంటి కథలను తరచి చూడాల్సిందే.
కళ తప్పుతోంది కథ ఊహించని ముగింపుతో కలవరానికి గురిచేస్తుంది. ప్రాణస్నేహితుడైన సత్యమూర్తి స్నేహితుడైన రఫీని నాటకంలోని రాముడి పాత్రకు అంగీకరించకపోవడం రఫీనే కాదు పాఠకులను ఆశ్చర్యపరుస్తుంది. చిన్ననాడు రామలక్ష్మణులుగా ఎన్నో నాటకాలలో నటించిన ఇద్దరు రామలక్ష్మణులని అందరిచేత పిలిపించుకున్న వైనం కథ ప్రారంభాన్ని ఆహ్లాదంగా చూపినా చివరకు సత్యమూర్తిలో, బాల్యంలోని కల్మషంలేని ఆప్యాయత కనుమరుగైన తీరును తెలుసుకున్నప్పుడు కళలకు కూడా కులం, మతం, ప్రాంతీయ బేధాలు అడ్డుకట్టలవడం రఫీని కలవరపరుస్తుంది. అయితే కళలకు కాక కళాకారుల మనసులకు తుప్పుపట్టిందని మరో స్నేహితుడు సాయి కథ ముగింపులో పలకడం ఆలోచించవలసిన అంశమే. సాలభంజికలు మరో వినూత్నమైన కథ. భార్యాభర్తలిరువురి ఆలోచనాసరళి భిన్నమైనదే. పెళ్లికి బహుమతి కొనడంలో పెళ్లి జరుగుతున్న ఇంటివారి ఆర్థిక పరిస్థితికి తగినట్లు ఉండాలనేది భర్త ఆలోచన. అయితే తమ ఇంట పనిమనిషిగా తమకన్నిపనులు చక్కగా చేస్నున్న ఐలమ్మ ఇంట్లో ఆమె కూతురికి జరుగుతున్న పెళ్లికి తగిన సహాయం చేయాలనే భార్య. విభిన్న భావాల నడుమ తమని పెళ్లికి పిల్చిన బిల్డర్ ఏర్పాటు చేసిన కళ్యాణమంటపానికి ఇద్దరు చేరుకుంటారు. బహుమతిగా ఇరవై ఐదువేలు ఇవ్వాలనుకున్న భర్త ఆలోచనను మలుపుతిప్పిన ఘటన అక్కడ తటస్థపడుతుంది.
నలుగురమ్మాయిలను కదలని రాతిబొమ్మలలా నిలుచోబెట్టి వారి కష్టాన్ని గమనించని ఆర్భాటపు పెళ్లిలో తానుండలేనని భార్య వెనుతిరుగుతుంది. బహుమతి డబ్బునిచ్చి అక్షింతలు వేసి వస్తానన్న భర్తతో వారు ఖర్చు చేసిన కోట్లముందు పాతికవేలు పంటికిందకి కూడా ఆనవు అని చెప్పి డబ్బును ఐలమ్మకు ఇవ్వాలంటుంది. భార్య ఆవేదనను భర్త అర్థం చేసుకోవడం కథకు చక్కటి మలుపవుతుంది.
అలజడి కథ నేటి సమాజతీరుతెన్నులకు అద్ధంపట్టి చూపింది. అవినీతి సొమ్మును కార్యాలయంలో అందరు పంచుకున్నా ఆ సొమ్మును అతడికి వాటాగా ఇచ్చినపుడు వద్దంటాడు ఆ ఆఫీసులో పనిచేసే ప్యూను మోజెస్. జీతంతోపాటు గీతం కూడా సహజమే అని నచ్చచెప్పటానికి ప్రయత్నిస్తాడు ఆ ఆఫీసు సూపరింటెండెంట్ చక్రపాణి. మోజెస్ స్థితిగతులను తెలుసుకోవాలంటూ మిగతావారికి చెప్తాడు. చక్రపాణి పెళ్లికి వెళ్తాడు. మోజెస్ చెప్పినట్లు తనను , తల్లిని తీసుకెళ్లడానికి బ్యాటరీ కారు వస్తుంది. ఆ కారు నడిపే వ్యక్తి సైతం చక్రపాణి దగ్గర డబ్బులు తీసుకోడు. నేను చేస్తున్నపనికి నాకు జీతం అందుతోంది. మీ దగ్గర ఏమి తీసుకున్నా యాచన క్రిందకే వస్తుందనడం చక్రపాణిలో అలజడిని రేకెత్తిస్తుంది. ఆఫీసుకు చేరాక అవినీతి డబ్బును ముట్టుకోవడం మానేస్తాడు. అతడు దర్పంగా కూర్చోవడం మోజెస్ గమనించడం కథకందిన చక్కని ముగింపు.
మాయజలతారు సమాజంలో జరుగుతున్న విపరీతధోరణిని పాఠకులు సైతం ఔరా అనుకునేలా చదివించిన అద్భుతమైన కథ. ఇక ప్రయాణం కథ ఎవరికైనా ఆచరించదగ్గ నీతిపాఠమే. సివిల్ సర్వీస్ పరీక్షలు వ్రాసి రైల్వే సర్వీస్ కు ఎన్నిక కాబడ్డ కొడుకును తనతోపాటు నాన్ ఏసీ బోగీలో ప్రయాణం చేయించిన తండ్రి పేద ప్రయాణీకులకు లేని సౌకర్యాలను, వారి అవస్థలను కొడుకు దృష్టికి తీసుకుని వస్తాడు. తండ్రి ఉదాత్తమైన కోరికను గుర్తుపెట్టుకుంటానని కొడుకు తండ్రి చేతిలో చేయి వేసి ప్రమాణం చేయడం ప్రయాణం కథకు చక్కని ముగింపు.
మరణం మనిషికి చివరి మజిలీ. అయితే మారుతున్న వ్యవస్థలో పేదవాడికి, ధనికుడికి నడుమ గీయబడ్డ గీత కడకు సమాధుల్నిసైతం ఆర్భాటంగా కొనుక్కునే వారికి ప్రత్యేకంగా కేటాయించడం వ్యాపారానికి మరణంకూడా వినియోగపడుతోందే అనే బాధ మనసును కల్లోలపరుస్తుంది.
శాశ్వతనిద్రను గురించిన భయం మనిషికి సహజ నిద్రను దూరం చేస్తుంది. అయితే అందరిలోను ఈ భయం ఉండదు. సున్నితమైన ఆలోచనలతో అడుగడునా మరణం గురించి ఉలిక్కిపడే వారికది నిత్య గరళమే. బతుకొక పండుగ కథలో మనిషి మనసును పసిపాపలా భద్రంగా కాపాడుకుంటే ఏ భయాలు దరిచేరవంటారు. జీవితంలోని ప్రతి క్షణాన్ని వసంతంతో నింపాక శిశిరానికి అవకాశమెక్కడుంటుంది అని వారు రూపొందించిన పాత్ర ద్వారా వినిపించడం పాఠకులకు అందించిన సుగంధ పరిమళమే కదా!ఇటువంటి మరెన్నో చక్కని కథలున్న మాయజలతారు కథాసంపుటం అందించిన సలీంగారికి అభినందనలు.

రచన: సి.ఉమాదేవి

ఆంగికం భువనం యశ్య
వాచికం సర్వవాఙ్మయమ్
ఆహార్యం చంద్రతారాది
తం వందే సాత్త్వికం శివమ్
అభినయ దర్పణములో ప్రారంభ శ్లోకంతో కోసూరి ఉమాభారతి రచించిన వేదిక నవలపై సమీక్ష ప్రారంభించడానికి కారణం నవల నడిచిన కాదు నర్తించిన తీరు. భరతముని రచించిన నాట్య శాస్త్రమును నాట్యవేదమంటారు. వేదిక నవల నాట్యశాస్త్రాన్ని గుర్తు చేయడం కాకతాళీయమే కాని విభిన్న నృత్యాంశాలకు చక్కటి మార్గదర్శినిగా నిలిచిన నాట్యశాస్త్రం నృత్యాభిలాష ఉన్నవారికి కరదీపిక అని పునశ్చరణ చేసుకోవడం నవలలో అగ్రభాగాన్ని ఆక్రమించుకున్న నృత్యాంశాల నేపథ్యంలో సమున్నతమేననిపించింది. ఈ నవల చక్కటి నృత్యగీతాలను మనోవీధిలో మరొక్కమారు విహరింపచేసింది. కోసూరి ఉమాభారతి జగమెరిగిన రచయిత్రేకాదు అలరించే నర్తకి కూడా. వేదిక నవల ద్వారా నృత్యప్రాధాన్యమైన నవలాంశాన్ని తీసుకుని పాఠకరంజకంగా రచించి మనకందించడం ముదావహం. నృత్యాంశంతోపాటు సమాంతరంగా ఒక కుటుంబం, దాని చుట్టూ అల్లుకున్న స్నేహబాంధవ్యాలు, తొంగి చూచే అసూయలు, పెనవేసుకునే ఆత్మీయతలు. ఇవన్నీ మన ప్రక్కనే కూర్చుని కష్టసుఖాలు పంచుకునే స్నేహితురాలిలా మొత్తం నవలను మనకు చంద్రకళ పాత్ర ద్వారా వినిపిస్తారు.
చంద్రకళ తల్లి శారద సంగీతం నేర్పే గురువేకాదు నృత్యం పట్ల అవగాహనగల వ్యక్తి. నాట్యమనగానే పదనర్తనం గావించే చంద్రకళ నృత్యాభిరుచిని గ్రహించి కూతురికి నృత్యం నేర్పడమేకాదు చక్కని వేదికలపై విభిన్న గీతాలకు చక్కని నృత్యాలను సమకూరుస్తుంది. ఇక మలేషియా, కౌలాలంపూర్, లండన్, పారిస్, ఇటలీవంటి దేశాలలో ప్రదర్శించేందుకు తగిన ఏర్పాట్లను చేసేందుకు తండ్రి సత్యదేవ్, అతని స్నేహితుడు భూషణ్ పాత్రలు కూడా అత్యంత సహజంగా సాధకబాధకాలను చర్చిస్తూ నవలలో ఒదిగిన తీరు ప్రశంసనీయం. తన కూతురి నృత్య ప్రదర్శనకు ముందు చక్కని పరిచయాన్ని వినిపించే సత్యదేవ్ మాటలు వేదికను హరివిల్లుగా మలచడంలో శ్రీకారమవుతాయి. ఒక కళాకారిణి ఎదుగుదలకు తల్లిదండ్రులు పోషించే పాత్ర ఎనలేనిది అనే నిజాన్ని ఈ నవల మరింత స్పష్టం చేసింది. తాళ, లయ జ్ఞానాన్ని ఔపోసన పట్టి పాదరసంలా పదనర్తనం గావించే చంద్రకళ అభినయం వెనుక మరొక ముఖ్యమైన వ్యక్తి ఆమెకు శాస్త్రీయంగా నృత్యం నేర్పిన గురువు పాత్రను మలచినతీరుకు గురుభ్యోన్నమ: అనిపిస్తుంది. యువకళాకార్ అవార్డ్ తో మొదలైన బహుమతుల పర్వం అనేకానేక అవార్డులను, రివార్డులను ప్రసాదించడమేకాక ప్రపంచనర్తకిగా గుర్తింపు పొందుతుంది చంద్రకళ. నృత్యభాష అంటే లయజ్ఞానమే కదా. మరి ఆ నృత్య భాషకు చక్కని భాష్యం పలికిన చంద్రకళకు కుటుంబ బాంధవ్యాలపైనా మెండైన అభిమానమే. చదువు, నృత్యం నడుమ ఆమ్మమ్మ, నానమ్మల ఊరికి ప్రయాణం, వారు ప్రేమను కూరి వండిపెట్టే విభిన్న వంటకాలు, వారి ముద్దుముచ్చటలు చదివే పాఠకుల మనసులు తమ ప్రమేయం లేకుండానే వారి బాల్యపు అనుభూతులను నెమరువేసుకునేలా చేస్తుంది.
వేదికకు నమస్కారంతో ప్రారంభమైన నృత్యలహరి మంగళంతో ముగుస్తుంది. వేదికపై నర్తించే వారే కాక నృత్యాన్ని తిలకించే వారి మనసును కూడా నర్తింపచేసిన వేదికకు ప్రణామాలు పలకాలనిపిస్తుంది. శ్రీకృష్ణావతారం, , కాళీయమర్ధనం, బ్రహ్మమొక్కటే, చిరుతనవ్వులవాడు…. ఇలా ఎన్నో! బ్రహ్మమొక్కటే దర్శించే తీరువేరు, నృత్యమొక్కటే నర్తించే రీతులు వేరు. జతులు, సంగతులు మేళవించిన నృత్యవేదిక సాహితీ సంస్కృతుల మేలు కలయిక. ఈ అందమైన వేదికపై అలరించే ఆహార్యం అందించే క్రమంలో ముత్యాలు, మువ్వలు అమర్చిన నృత్య వస్త్రాలు అద్భుత: అనిపిస్తాయి. నృత్యానికి చక్కటి వస్త్రాలను క్రిష్ణ సమకూర్చడంతో వేదికపై నాట్యం మరింత సొబగునందుతుంది. వేదిక ఒకసారి సరస్వతీ ప్రాంగణంలా, మరొకసారి కైలాసంలా, దేవాలయంలా భాసిల్లినట్లు చంద్రకళ ము:ఖత వింటుంటే నృత్యాన్ని మనోనేత్రంతో దర్శించగలం. చక్కని రహదారిలో సునాయాసంగా చేస్తున్న ప్రయాణంలో ఎదురయ్యే మలుపులు , స్పీడు బ్రేకర్లు ఎలా నిలువరిస్తాయో అలా నవలలో అందరి మనసులను తన వింత, మొండి ప్రవర్తనతో స్థంభింప చేసే పాత్ర భూషణ్ కూతురు రాణి. అయితే ఆమె మంచి గాయని. చంద్రకళ నర్తించే వేదిక పైనే తన గానామృతంతో అలరించి మొమెంటోలు పొందిన వ్యక్తి. చంద్రకళకు కావలసిన సహాయాన్ని ఎంతో నిబద్ధతతో చేసే వ్యక్తి భూషణ్. ఇదే రాణిలో చంద్రకళపట్ల అసూయకు కారణమవుతుంది. తన బావ జగదీష్ తో రాణి తీసుకునే అతి చనువు చంద్రకళకు ఇబ్బందిగా అనిపించినా ఆమెలోని సర్దుకుపోయే మనస్తత్వం మరే విధమైన అవాంఛిత సంఘటనలకు తెరలేపదు. కాని జగదీష్ నే పెళ్లి చేసుకోవాలనే అభిప్రాయం మనసులో బలంగా ముద్రించుకుంటుంది రాణి. ఈమె సరదాగా ‘ సినీహీరోనిచ్చి పెళ్లి చేయగలవా?’ అన్న మాటను నిజమనుకుని సినీహీరోతోనే పెళ్లి చేస్తానంటాడు భూషణ్. అయితే విచక్షణాలేమితో రాణి తనను తాను గాయపరచుకోవడంతో ఈ ముక్కోణపు ప్రేమకథలోని ప్రేమ మథనంలో కళ్యాణవేదికపై ఎవరు దంపతులవుతారో అనే ఆదుర్దా పొటమరిస్తుంది. రాణిని ఆత్మీయంగా స్నేహధర్మంతో పలకరించినా చంద్రకళతో వివాహానికి పెద్దల అనుమతి తీసుకున్న జగదీష్ పాత్ర మనోనిబ్బరానికి, మంచితనానికి ప్రతీక.
అకస్మాత్తుగా సత్యదేవ్ అనారోగ్యానికి గురవడం చంద్రకళను ఆందోళనకు గురి చేస్తుంది. తన కూతురు రాణికి జగదీష్ తో పెళ్లికై చంద్రకళ త్యాగాన్ని అర్థిస్తాడు భూషణ్. అతడు చేసిన సహాయానికి ప్రతిఫలంగా జగదీష్ కు దూరం కావాలనుకుంటుంది చంద్రకళ. నృత్యకారిణి తేజస్విని అమెరికానుండి అందించిన ఆహ్వానంతో తన గమ్యానికది మలుపు కాగలదని భావించి అమెరికా చేరుకుంటుంది. ఇక రాణి ప్రవర్తన అసూయ, ఆవేశాలకు ఆలవాలమై చివరకు ఆమెను పతనంవైపు నడిపిస్తుంది. నవల ముగింపు సంతరించుకునే వేళ పాఠకుల ఊహలకు విరామం పడుతుంది. భూషణ్ గుండెపోటుకు గురవడంతో దాదాపు మూడు సంవత్సరాలుగా మాతృదేశానికి దూరమైన చంద్రకళ తిరిగి వస్తుంది. అప్పటికి రాణికి జరగాల్సిన నష్టం జరగనే జరుగుతుంది. అయితే జగదీష్ కు దూరమై రంజిత్ కు దగ్గరైన రాణికి అతడితోనే వివాహం జరిపిస్తారు. జగదీష్ , చంద్రకళల వివాహవేదికతో నవల ముగుస్తుంది. కళకైనా, కలలకైనా జీవితమే వేదిక అనే వివరణతో వేదిక అనే శీర్షికకు అందమైన అర్థాన్ని తాపడం చేసి, ముఖచిత్రంగా నర్తకిని చిత్రించడం సముచితంగా ఉంది. ఇక నవల మధ్య మధ్యలో పలకరించే నృత్యభంగిమలు ఆహ్లాదపరుస్తాయి. వేదికపై ప్రదర్శించే అద్భుత నృత్యానికి ప్రేక్షకుల చప్పట్లు అభినందనసుమాలు. నవలకు చక్కని శీర్షికనొసగి వేదికకున్న ప్రాముఖ్యాన్ని మరింత ఉన్నతీకరించి చక్కని భాష, సున్నిత భావప్రకటనతో నవల ఆసాంతం చక్కని పట్టాలపై పరుగులు తీయించి మనల్ని వేదిక దగ్గరకు చేర్చిన కోసూరి ఉమాభారతికి అభినందన చప్పట్లు.